میزان ابتلا به پوکی استخوان در ایران به مرحله بحران رسیده است. تحقیقات نشان می‌دهد 90 درصد خانواده‌های ایرانی به‌دلیل تغذیه نامناسب و مصرف پایین لبنیات در ایران به پوکی استخوان مبتلا هستند.
گزارش‌های وزارت بهداشت حاکی از آن است که میزان سرانه مصرف شیر در اروپا 300 تا 400 کیلوگرم در سال است اما سرانه مصرف شیر در ایران برای هر نفر 90 کیلوگرم تعیین شده است و سرانه پایین مصرف شیر و فراورده‌های لبنی در کشور باعث شده تا در حوزه سلامت هزینه بالایی جهت رفع پوکی استخوان صرف شود.
زنان، همچنان در صدر
دکتر حمیدرضا آقایی میبدی، فوق تخصص غدد با اشاره به اینکه پوکی استخوان یک بیماری بدون علامت است و تا منجر به شکستگی نشود علامتی ندارد، اظهارداشت: در حال حاضر 4/5 درصد زنان و 2/3 درصد مردان بالای 50سال مبتلا به پوکی استخوان هستند.
وی ادامه داد: همچنین در همین گروه سنی 35 درصد مردان و 40 درصد زنان ضعف استخوانی (استئوپنی) دارند. برای پیشگیری از پوکی استخوان باید از سنین پایین اقدام کرد؛ چون استخوان‌ها در دهه سوم زندگی به حالت حداکثر و قدرت استحکام خودشان می‌رسند و در زنان بعد از سنین یائسگی به‌دلیل کاهش هورمون‌های جنسی افت پیدا می‌کند.
وی افزود: پوکی استخوان در واقع خالی‌شدن استخوان از مواد سازنده آن است. در این بیماری گاهی فرد در تمام استخوان‌های خود احساس درد و سوزش می‌کند و گاهی حتی فرد متوجه شکستن استخوان نمی‌شود؛
چنان که گاهی فشارهای کوچک مثل خم‌شدن یا بلندکردن یک وسیله سنگین یا حتی سرفه می‌تواند موجب شکستگی استخوان شود.طبق پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی، این بیماری در سرتاسر دنیا در حال افزایش است؛ این درحالی است که تا ۲۰سال پیش این بیماری نادیده گرفته می‌شد که به‌علت نداشتن راهی برای اندازه‌گیری دانسیته استخوان و درمان بیماری بود.
آمارها می‌گوید در ایران در طول یکسال، شاهد ازدست‌دادن ۳۶هزار و۷۶۱سال از عمر کل جامعه به‌علت این بیماری هستیم.کارشناسان، تغذیه مناسب، نوشیدن حداقل 2 لیوان شیر در روز، ورزش کردن و استفاده از نور خورشید را مهم‌ترین راه جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان می‌دانند.
30 درصد دختران نوجوان در آینده دچار پوکی استخوان می‌شوند
ورزش به تراکم استخوان‌ها می‌افزاید، از پوکی آنها پیشگیری می‌کند و مقاومت اسکلت بدن در برابر شکستگی‌ها را بالا می‌برد. اکثر ورزش‌ها این خاصیت را دارند، اما بهترین آنها ورزش‌هایی هستند که تمام اندام را درگیر می‌کنند.
این طور که نتایج یک بررسی نشان داده، پیاده‌روی از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند. بسکتبال و فوتبال نیز ساختار استخوان را متراکم می‌کنند و این یک مزیت به شمار می‌رود چرا که بافت متراکم‌تر در برابر پوکی استخوان مقاوم است و به راحتی نمی‌شکند.
دکتر محمود شیرازی، متخصص ارتوپد و جراح استخوان و مفاصل می‌گوید: «30 درصد دختران نوجوان کم‌تحرک در آینده دچار پوکی استخوان می‌شوند.» او در تشریح این بیماری اظهار می‌کند: «پوکی استخوان ممکن است بسیار هم پیش رود حتی تا آنجا که ممکن است فرد با یک زمین خوردن ساده برای همیشه بستری شود.»
دکتر شیرازی می‌افزاید: « تنها راه مقابله با ابتلا به این بیماری و عوارضش که از جمله شکستگی لگن و ران، درد شدید ستون فقرات و قوز است ورزش کردن، تغذیه صحیح و استفاده از ویتامین D است.»
بسیاری از پزشکان و متخصصان تأثیر مثبت ویتامین D بر عدم‌ابتلا به بیماری پوکی استخوان را تأیید کرده‌اند و معتقدند بهترین و ارزان‌ترین منبع ویتامین D در کره زمین نور خورشید است.
قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید به‌مدت 10 الی 15 دقیقه در ساعات 10 صبح یا 4 بعدازظهر، بخشی از ویتامین D مورد نیاز بدن را تأمین می‌کند. تابش نور از پشت پنجره، تأثیری در روند فوق نخواهد داشت، همچنین این زمان از 10 الی 15 دقیقه نباید فراتر رود.
راه‌های تشخیص
غالباً پوکی استخوان به‌طور تصادفی و در نتیجه عکسبرداری با اشعه X نمایان می‌شود. در بسیاری از موارد هم تنها علامتی که از پوکی استخوان موجود است، درد پشت پس از ایستادن طولانی مدت است که پس از کمی استراحت برطرف می‌شود؛ اما گاهی هیچ نشانه‌ای از پوکی استخوان وجود ندارد تا اینکه شکستگی رخ می‌دهد.
گفتنی است تنها آزمایشی که می‌تواند برای سنجش استحکام استخوان به کار رود، تراکم‌سنجی (دانسیتومتری) است. این آزمایش می‌تواند روی مچ دست یا ستون مهره‌ها انجام گیرد که ارزش تشخیصی هر دو به یک میزان است. این آزمایش‌ها برای تشخیص و پیگیری درمان پوکی استخوان، دقیق‌تر از عکسبرداری با اشعه هستند.
این گزارش می‌افزاید: اطلاعات در مورد شیوع پوکی استخوان در مناطق مختلف دنیا هنوز محدود است؛ به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه، آمار دقیقی وجود ندارد. شیوع این بیماری از کشوری به کشور دیگر یا حتی در مناطق مختلف داخل یک کشور متفاوت است و بستگی به نژاد، وضعیت تغذیه، فعالیت بدنی، سبک زندگی، بیماری‌ها و مصرف داروها و سابقه ابتلا در خانواده به این بیماری و مصرف دخانیات دارد.
با این حال، بعضی مطالعات در سطح محدود انجام شده است که می‌تواند تا حدودی وضعیت کشور ما را در مقایسه با کشورهای دیگر روشن کند. مطابق آمار موجود، متوسط تراکم استخوان افراد سالم کشور ما در مقایسه با افراد ژاپنی حدود ۹/۳دهم‌درصد بالاتر و ۶/۴دهم از آمریکا کمتر است.
این درحالی است که آمارها در کشور آمریکا نشان می‌دهد حدود ۵۵ درصد آمریکایی‌ها به‌خصوص زنان، در معرض خطر شکستگی و پوکی استخوان هستند و حدود ۸ میلیون زن و ۲میلیون مرد در آمریکا پوکی استخوان دارند.
از هر ۴ زن ایرانی بالای ۵۰ سال، یک نفر به پوکی استخوان مبتلاست. این در حالی است که آمارهای جهانی، فاصله معنی‌داری با آمار کشور ما دارد.مهم‌ترین عارضه پوکی استخوان، شکستگی است. بیشترین شکستگی در این بیماری، در ناحیه مفصل ران در محل اتصال به لگن و در ستون فقرات که معمولا وزن بدن را تحمل می‌کند رخ می‌دهد. شکستگی در ناحیه مچ دست نیز شایع است. در ناحیه لگن در اثر زمین‌خوردگی شکستگی ایجاد می‌شود که سبب ناتوانی شدید و حتی مرگ پس از جراحی می‌شود.
آمارها در ایران می‌گویند۵۰ درصد افراد مبتلا به پوکی استخوان، شکستگی ران داشته‌اند که پس از این اتفاق، ۲۰درصد از نظر زندگی وابسته به دیگران شده‌اند و ۲۰درصد دیگر زندگی‌شان به خطر افتاده است. طبق این آمار، در یکسال، ۵هزار شکستگی در استخوان ران در زنان و ۵۰۰ مورد شکستگی در ستون فقرات و ۲هزار شکستگی در ناحیه مچ اتفاق می‌افتد.
کارشناسان معتقدند بیشترین رشد استخوان در سنین بین ۱۱ تا ۱۷سالگی است و تا ۳۰سالگی بر دانسیته استخوان‌های بدن افزوده می‌شود؛
بنابراین در سنین جوانی باید برای پوکی استخوان فکری کرد و نباید فراموش کرد الگوهای مدرن امروزی برای زیبایی اندام مانند مانکن‌ها و نیز پیروی از شیوه‌های جدید لاغری، می‌تواند به استخوان‌های دختران آسیب بزند و زمینه‌ای برای خطر پوکی استخوان در سال‌های بعد باشد.
